Stoplamek sercowaty (Dactylorhiza cordigera)
Bulwy dosyć masywne.
Pęd 10-40 cm wys., mocny, prosty, dęty, nieco kanciasty, zwykle zielony, czasami górą czerwono nabiegły.
Liście 3-5, zwykle 6-8 cm dł., 3-5 cm szer., zielone, plamiste, zebrane w dolnej części pędu, jajowate, odwrotniejajowate lub szerokolancetowate, najniższy tępy, pozostałe ostre, szeroko rozpostarte, najwyższy – przysadkowy.
Kwiatostan 3-6 cm dł., jajowaty, gęsty, kilkunastokwiatowy.
Kwiaty względnie duże.
Kwiat stoplamka sercowatego (Dactylorhiza cordigera) a – górny zewnętrzny listek okwiatu, b – boczny wewnętrzny, c – boczny zewnętrzny, d, e – warżka, f – zalążnia i ostroga, g – przysadka.
Przysadka około 20-30 mm dł., lancetowata, ostra, zielona, plamista, czerwono obrzeżona.
Zalążnia 8-10 mm dł., lekko wygięta, skręcona, zielona do czerwonej.
Warżka 8-10 mm dł., 11-17 mm szer., sercowata, nie łatkowana lub niewyraźnie wcinana, najszersza u nasady, na krawędzi karbowana, czerwona do fioletowej z jasną gardzielą, pokryta liniami i plamkami; łatka środkowa, jeśli obecna, języczkowata, tępa, niewielka. Ostroga 5-7 mm dł., 4-5 mm średnicy, szeroko stożkowata, silnie zwężona ku szczytowi.
Górny zewnętrzny płatek 7-10 mm dł., 4—5 mm szer., jajowaty do ja-jowatolancetowatego, tępy, fioletowy lub czerwony.
Boczne zewnętrzne płatki podobnej wielkości i barwy, nieco węższe, asymetryczne, tępe.
Boczne wewnętrzne płatki nieco mniejsze, jajowatolancetowate, stępione, nieco asymetryczne. Prętosłup 2-4 mm dł., różowy, pyłkowiny zielone.
Występowanie tego gatunku w Polsce jest problematyczne, chociaż dosyć prawdopodobne. Został on stwierdzony, jak na razie, tylko w materiałach zielnikowych. Oznaczanie gatunków tego rodzaju oparte na skąpym materiale, a takie są z reguły zbiory zielnikowe, może budzić wątpliwości. Ponieważ jednak stoplamek sercowaty został znaleziony we wschodniej części Karpat, być może znajdzie się i u nas.
W obrębie tego gatunku wyróżnia się zazwyczaj 3 podgatunki, charakteryzujące się coraz większym udziałem cech stoplamka szerokolistnego. Oba te gatunki wykluczają się pod względem rozmieszczenia pionowego. Stoplamek szerokolistny jest przede wszystkim gatunkiem niżowym oraz niższych położeń górskich, zaś stoplamek sercowaty – górskich i wysokogórskich łąk i hal. Na niektórych jednak obszarach, np. w Bułgarii, mogą rosnąć razem. Z łatwością tworzą wtedy mieszańce. Oba stoplamki, szerokolistny i sercowaty, są przykładem zastępczości geograficznej pod względem rozmieszczenia pionowego.
Kwitnienie stoplamka sercowatego przypada na koniec maja do lipca.