Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus)

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) Kłącze o średnicy około 5-10 mm, twarde, często silnie rozgałęzione, korzenie około 10-25 cm dł., liczne. Pęd 15-50(70) cm wys., raczej mocny, prosty, obły, pełny, krótko, szorstko owłosiony, zielony.

Liście 2 do 4(5), 6-17 cm dł., 3-11 cm szer., jajowate do szero-kolancetowatych, ostre, lekko łukowato wygięte, na krawędziach często fałdowane, całe krótko i szorstko owłosione, zielone. Kwiaty zwykle pojedyncze, rzadziej po 2 lub 3, duże, intensywnie, przyjemnie pachnące.

Przysadka do 110 mm dł., podobna do liścia.

Szypuła do 15 mm dł., drobno owłosiona, wąska.

Zalążnia 20-30 mm dł., wąskocy-lindryczna, lekko łukowato wygięta, owłosiona.

Warżka 20-30 mm dł., 15-20 mm szer., 15-20 mm wys., trzewikowata, o krawędziach podwiniętych do wnętrza, silnie woskowanych; zwykle cytrynowożółta z przezroczystymi „okienkami” w części nasadowej, wewnątrz z szeregami białych, wełnistych włosków (1-2 mm dł.) i czerwonych plamek. Górny zewnętrzny płatek 35—45 mm dł., 15-20 mm szer., jajowatolancetowaty, wydłużony u szczytu; czerwonobrunatny, u nasady zielony, od wewnątrz gładki, z zewnątrz, szczególnie na nerwach, krótko owłosiony.

Boczne zewnętrzne płatki około 40 mm dł., do 15 mm szer., zrośnięte ze sobą, szerokolancetowate, zwykle rozcięte u szczytu, podobnie zabarwione jak górny płatek. Boczne wewnętrzne płatki 40-45 mm dł., 3-5 mm szer., taśmowate, zwykle śrubowato skręcone, ostre, czerwonobrunatne, u nasady zielone, poza tym miejscami zielono plamiste, u nasady od wewnątrz pokryte wełnistymi włoskami o 5-6 mm dł., z zewnątrz krótko owłosione. Staminodium do 10 mm dł., łódkowate; białawe z zielonawym nerwem pośrodku, czerwonobrunatno plamiste. Pozostałe części prętosłupa zielonawe, masa pyłkowa woskowata, miodowo zabarwiona. Owoc do 30 mm dł., beczułkowatocylindryczny, lekko łukowato wygięty, omszony.

Obuwik pospolity jest gatunkiem mało zmiennym. Pewne, niewielkie zresztą różnice obserwowano jedynie w kształcie warżek oraz w ubarwieniu kwiatów, które czasami mogą być całe żółte lub zielonawożółte. Stosunkowo rzadko spotyka się formy białokwiatowe.

Stanowiska obuwika rozproszone są na obszarze całego kraju, lecz nigdzie, wbrew swej polskiej nazwie, nie jest on pospolity. Ze względu na piękne kwiaty bywa często zrywany jako roślina dekoracyjna.

Rośnie najchętniej w żyznych, prześwietlonych lasach liściastych, zwykle ciepłych dąbrowach, buczynach i grądach, ale także na polanach, w zaroślach i ciepłych murawach. Preferuje gleby zasobne w węglan wapnia, o różnym stopniu wilgotności.

Wegetację rozpoczyna obuwik zwykle w kwietniu, kwitnie w połowie maja (na południu Polski) do połowy lipca (na północy). Sezon wegetacyjny kończy zwykle we wrześniu i październiku.

Blisko spokrewnione z naszym obuwikiem są północnoamerykańskie Cypripedium pubescens Willd, oraz C. parviflorum Salisb. Kwiaty tych trzech gatunków są niemal identyczne. Zasadnicze różnice widoczne są w budowie staminodium. U europejskiego gatunku jest ono łódkowate, o wyraźnie podwiniętych ku górze krawędziach, podczas gdy u obu amerykańskich obuwików jest ono płaskie i tarczowate. Jest to być może rezultatem odmiennej strategii zapylania.