Gółka (Gymnadenia)

Bulwy dłoniasto podzielone. Liście zwykle w dolnej części pędu, lancetowate lub równowąskie. Kwiatostan wydłużony, walcowaty, wielokwiatowy. Kwiaty małe i średnie, skręcone. Warżka z nitkowatą ostrogą u nasady. Górny zewnętrzny oraz oba boczne wewnętrzne płatki stulone razem w tzw. hełm. Boczne zewnętrzne płatki rozchylone. Pręcik prosty, łącznik wąski. Rostellum stosunkowo duże, zasłania środkową część znamienia. Znamię w kształcie litery V, płodne jego obie boczne łatki. Woreczka brak.
Do tego rodzaju należy 8 gatunków, z których 5 znanych jest z Chin i Himalajów, jeden jest szeroko rozprzestrzeniony w Eurazji, a dwa rosną tylko w Europie. W Polsce występują: gółka długoostrogową (Gymnadenia conopsea) oraz gółka wonna (G. odoratissima). Trzeci z europejskich gatunków, G. friwaldii Rchb., występuje na Bałkanach.

Prętosłup rodzaju gółka (Gymnadenia) a – widok od przodu, b – uczepek od spodu, c -z boku.

Intensywnie zabarwione, wonne kwiaty obu naszych gółek oferują owadom nektar ukryty w długiej i wąskiej ostrodze. Jest on dostępny tylko dla zwierząt z odpowiednio długim aparatem gębowym. Najczęściej są to motyle i ćmy, które jednocześnie przenoszą pyłek. Poza tym, niekiedy na kwiatach gółek obserwuje się trzmiele. Nie biorą one jednak prawdopodobnie udziału w zapylaniu. Długie uczepki przyklejają się do trąbek motyli, cienkie trzonki szybko wysychają i skierowują masę pyłkową w kierunku szczytu trąbki, co ułatwia jej przyklejenie do znamienia.