Stoplamek Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteineri )
Bulwy 2-dzielne, o wąskich wydłużonych członach, o dł. około 15 cm.
Pęd 15-50 cm wys., delikatny, cienki, pełny lub prawie pełny, prosty lub lekko wygięty, dołem zielony, górą fioletowo lub czerwono nabiegły.zielony, górą fioletowo lub czerwono nabiegły.
Liście (1)2-5, 3-15 cm dł., 0,5-2 cm szer., lancetowate do równowąsko-lancetowatych, ostre, zebrane w dolnej połowie pędu lub na całej łodydze, szeroko rozpostarte lub łukowato wygięte.
Kwiat stoplamka Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteineri) a — górny zewnętrzny listek okwiatu, b – boczny wewnętrzny, c – boczny zewnętrzny, d-f – warżka, g – zalążnia i ostroga, h – przysadka.
Kwiatostan 3-15 cm dł., cylindryczny i luźny do jajowatego i gęstego, zwykle kilku-, kilkunastokwiatowy.
Kwiaty średniej wielkości. Przysadka 5-20 mm dł., 3-5 mm szer., jajowatolancetowata, ostra, lekko łukowata, zielona z fioletowym lub czerwonym nalotem. Zalążnia 7-12 mm dł., łukowata, wąska, zwykle fioletowa lub czerwona. Warżka 7-10 mm dł., 8-12 mm szer., zwykle płytko 3-łatkowa, fioletowa lub czerwona z ciemnymi liniami i plamami oraz z jasną gar-dzielą; łatka środkowa drobna, ostra lub tępa, czasami niewyraźna; łatki boczne półokrągłe lub jajowate, najczęściej całobrzegie, odgięte do tyłu.
Ostroga 6-9 mm dł., stożkowata, lekko wygięta, tępa, fioletowa lub czerwona o jasnej nasadzie.
Górny zewnętrzny płatek 5-9 mm dł., 3-4 mm szer., podługowatojajowaty, tępy, fioletowy do czerwonego. Boczne zewnętrzne płatki podobnej wielkości i barwy, jajowatolancetowate, asymetryczne, tępe, silnie odgięte do tyłu.
Boczne wewnętrzne płatki 5-9 mm dł., 2,5-3,5 mm szer., języczkowa-tojajowate lub łopatkowate, tępe, różowe lub fioletowe, czasami z ciemniejszymi nerwami głównymi. Prętosłup 3 mm dł., bladoróżowy, pyłkowiny zielone.
Owoc do 14 mm dł., rozdęty.
Podobnie jak poprzednie, gatunek polimorficzny.
Klucz do oznaczania podgatunków
1. Łatka środkowa warżki krótka, tępa, przysadki mniej więcej długości kwiatów, ostroga 1/2-2/3 długości zalążni ………….
ssp. traunsteineri
1. Łatka środkowa warżki wydłużona, ostra, czasami warżka niewyraźnie łatkowana, przysadki około 1,5 raza dłuższe od kwiatów, ostroga niemal długości zalążni ……………………………………..2
2. Roślina 10-20 cm wys., liście (l)2-3(4), 1,5-2 cm szer., jajowate do szerokolancetowatych, najszersze u nasady ……….
ssp. lapponica (Laest. ex Rchb. f.)
2. Roślina 15-30(45) cm wys., liście 3-5, do 1,5 cm szer., równo-wąskie do wąskolancetowatych .
ssp. russowii (Klinge) Holub
Wszystkie te podgatunki są zwykle uważane za odrębne gatunki. Ponieważ jednak formy o charakterze pośrednim są często spotykane, ranga podgatunku wydaje się dla nich odpowiedniejsza. Stoplamek Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteineri ssp. traunsteineri) w Polsce znany jest z rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Mazurach, Śląsku oraz Pogórzu Sudeckim. Stoplamek Russowa (D. traunsteineri ssp. russowii (Klingę) Hołub) znany z basenu Morza Bałtyckiego i północnej części Rosji, podawany był w Polsce z Mazur i Pobrzeża oraz Pojezierza Kaszubskiego. Stoplamek lapoński (D. traunsteineri ssp. lapponica Laest. ex Rchb. f.) występuje w Alpach i Skandynawii. Jego stanowiska znaleziono u nas ostatnio na Pojezierzu Kaszubskim.
Wszystkie podgatunki stoplamka Traunsteinera rosną na podmokłych łąkach i torfowiskach, na umiarkowanie żyznych glebach, nych stanowisk na Pomorzu, Mazurach, Śląsku oraz Pogórzu Sudeckim. Stoplamek Russowa (D. traunsteineri ssp. russowii (Klinge) Holub) znany z basenu Morza Bałtyckiego i północnej części Rosji, podawany był w Polsce z Mazur i Pobrzeża oraz Pojezierza Kaszubskiego. Stoplamek lapoński (D. traunsteineri ssp. lapponica Laest. ex Rchb. f.) występuje w Alpach i Skandynawii. Jego stanowiska znaleziono u nas ostatnio na Pojezierzu Kaszubskim.
Wszystkie podgatunki stoplamka Traunsteinera rosną na podmokłych łąkach i torfowiskach, na umiarkowanie żyznych glebach, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego i nawet lekko zasadowego.
Stoplamek Traunsteinera rozpoczyna wegetację nieco później od stoplamka szerokolistnego – zwykle w kwietniu. Kwitnie od czerwca do początków lipca. Koniec wegetacji – na przełomie sierpnia i września.